Keputusan daripada pilihan raya ke 15 lalu menunjukkan bahawa orang Melayu, yang membentuk majoriti penduduk negara, sebahagian besarnya telah meninggalkan Umno dan Barisan Nasional (BN), dan memilih Parti Islam Se-Malaysia (PAS) serta gabungan Perikatan Nasional (PN); rakan kongsinya iaitu Parti Pribumi Bersatu Malaysia (Bersatu)
Dengan memilih PAS sebagai platform politik utama orang Melayu, mereka dapat menerima baik untuk diri mereka dengan dasar Islam parti itu, di mana dahulu sesetengah pihak mengatakan PAS terlalu melampau untuk negara berbilang kaum dan agama seperti Malaysia.
PAS atau calon-calonnya tidak selindung dalam menggunakan Islam sebagai naratif politik mereka sehingga menimbulkan perpecahan di kalangan rakyat terutama di mana ayat-ayat al-Quran dan riwayat Nabi Muhammad SAW dibawa keluar dari konteks semata-mata untuk meraih undi.
Dalam salah satu episod rancangan bekas menteri kabinet Khairy Jamaluddin, podcast “Keluar Sekejap” bersama bekas ketua Pemuda Umno Shahril Hamdan, Wan Ahmad Fayhsal, yang merupakan ahli parlimen Machang, mengakui telah menggunakan kitab Islam untuk memenangi pada PRU15 lalu.
“Apabila saya diumumkan sebagai calon bertanding di Kelantan, saya sudah bersedia untuk menjadi calon PAS. Saya terpaksa mengimbas kembali banyak perkara yang telah saya pelajari di universiti, antaranya surah al-Quran, hadis, dan ayat yang digunakan oleh ahli PAS.
(Wan Ahmad Faisal merupakan Ketua Pemuda Bersatu, namun bertanding atas tiket PAS di Machang Kelantan pada PRU15 lalu)
“Sebab saya perlu tunjukkan kepada pengundi di Machang bahawa saya lebih ‘PAS’ daripada ahli PAS sendiri. Itu formula kemenangan saya,” katanya.
Walaupun PAS layak mendapat pujian atas popularitinya di kalangan orang Melayu, penganalisis politik dan pakar ekonomi percaya pergerakan Melayu ke arah paling kanan juga adalah akibat daripada kegagalan kerajaan yang sekarang dan sebelum ini gagal untuk memenuhi keperluan rakyat.
“Langkah ke kumpulan ekstrem adalah fenomena global. Orang Melayu-Islam di negara kita dan penyokong kulit putih Make-America-Great-Again kempen bekas presiden AS Donald Trump mempunyai banyak persamaan,” kata ahli ekonomi dan pemerhati politik Dr Nungsari Radhi.
“Peminggiran mereka didorong oleh kuasa globalisasi secara luaran dan kegagalan dasar di rumah (dalam negara),” tambahnya.
Kerajaan mesti bekerja untuk rakyat
Di AS, pihak konservatif fiskal mengurangkan belanjawan, kekurangan dana sekolah di bandar yang dilumpuhkan oleh globalisasi dan pada masa yang sama, mengurangkan cukai untuk golongan kaya, kata Nungsari.
Di Malaysia pula, dasar bumiputera, yang telah berubah menjadi satu bentuk platform mencari populariti dan bukannya agenda sebenar pembangunan negara, telah tidak berjaya membangunkan bumiputera secara menyeluruh, katanya.
Ini telah menyebabkan masyarakat itu menjadi bergantung kepada institusi awam – dari sekolah kepada agensi perkhidmatan awam – yang telah dilemahkan oleh dasar itu sendiri, tambah Nungsari.
Agenda ekonomi bumiputera bermula sebagai dasar negara pada 1971 dengan pembentukan Dasar Ekonomi Baru (DEB) yang memihak kepada sebahagian besar kumpulan Melayu. Walaupun DEB tamat secara rasmi pada 1990, agenda ekonomi dan sosial bumiputera masih diteruskan sehingga ke hari ini.
Walaupun terdapat kejayaan, terutamanya dalam mewujudkan bumiputera kelas pertengahan, pengkritik berkata dasar itu telah disalahgunakan oleh elit politik untuk memperkayakan diri mereka. Sementara itu, rakyat bumiputera masih ketinggalan berbanding masyarakat lain di negara ini.
Kegagalan kerajaan untuk menaik taraf kehidupan kaum bumiputera, khususnya orang Melayu, walaupun 30 tahun selepas tamatnya DEB secara rasmi manakala segelintir yang berkuasa terus memperkayakan diri sendiri, telah menyebabkan peralihan undi Melayu yang perlahan tetapi stabil dari Umno kepada parti lain.
“Politik menjadi lebih kepada identiti — orang kulit putih membina ketuanan Amerika dan Melayu di Malaysia. Ia adalah dinamik yang sama, pada pandangan saya, “kata Nungsari.
Skandal 1Malaysia Development Bhd (1MDB) menandakan detik kebangkitan politik bagi ramai orang Melayu, yang menyedari bahawa mereka tidak boleh lagi meletakkan kepercayaan mereka kepada Umno untuk meningkatkan taraf hidup mereka.
Pada 2018, orang Melayu mula meninggalkan Umno, pada mulanya untuk Bersatu, yang ketika itu menjadi sebahagian daripada gabungan Pakatan Harapan (PH), dan kemudian PAS, apabila kedua-dua parti menjadi sebahagian daripada gabungan yang sama selepas Langkah Sheraton pada Februari 2020.
Dan kini, PN sebahagian besarnya telah menerima sokongan undi majoriti Melayu di negara ini, melalui naratif mudah mereka yang paling berkesan untuk masyarakat — perjuangan untuk bangsa dan agama.
Naratif ini merebak sangat meluas dan cepat di kalangan pengundi muda melalui penggunaan gabungan platform video pendek TikTok. Strategi itu terbukti berjaya, seperti yang dapat dilihat daripada keputusan PRU15.
Sementara itu, PH menggunakan naratif Malaysia pertengahan yang lebih sederhana yang menentang rasuah dan nepotisme. Bagaimanapun, selepas berdekad-dekad diberitahu bahawa kedudukan mereka di Malaysia terkepung, adalah mudah untuk melihat mengapa orang Melayu cenderung kepada PN.
“Sesetengah pengundi muda mungkin juga dipengaruhi oleh imej Islam sesetengah pihak, mengenai apa yang sebenarnya boleh disampaikan,” kata Ibrahim Suffian, pengasas bersama dan pengarah program Merdeka Center for Opinion Research.
“Ia mungkin hasil daripada proses Islamisasi selama beberapa dekad yang telah membentuk pengundi Islam untuk memberi tumpuan kepada bentuk atau imej kepimpinan politik berbanding kapasiti kebolehan kepimpinan untuk meningkatkan taraf hidup, menjana pertumbuhan ekonomi atau menyampaikan tadbir urus yang lebih baik,” katanya.
Sementara itu, sebagai tindak balas kepada pengaruh PAS yang semakin meningkat, beberapa ahli parti komponen PH khususnya Parti Tindakan Demokratik (DAP) turut memainkan isu menakutkan orang bukan Islam terhadap cara hidup yang lebih konservatif jika PN berjaya mentadbir negara.
Ini juga telah memburukkan lagi ketidakpercayaan antara masyarakat di Malaysia. Ketika DAP di peringkat nasional memperjuangkan Malaysia pertengahan, semasa tempoh berkempen PRN 6 negeri yang lalu, beberapa calonnya tidak lari daripada menanam ketakutan di kalangan pengundi, terutamanya bukan Islam, untuk mempunyai pemimpin PN di Pulau Pinang atau Selangor.
Dengan keputusan PRU15 yang membawa kepada pembentukan kerajaan perpaduan antara PH dan BN, defisit kepercayaan di kalangan orang Melayu menjadi semakin melebar, mengakibatkan mereka bertukar beramai-ramai kepada PAS.
Walaupun menjadi hak orang Melayu untuk mengundi sesiapa yang mereka rasa mewakili kepentingan mereka dengan sebaik-baiknya, adalah membimbangkan bagi sesetengah pihak bahawa ramai daripada mereka mengundi atas dasar kaum dan agama, lebih daripada tadbir urus yang baik.
Menurut badan pemikir politik ILHAM Centre, 46% pengundi di Kedah yang dikajinya lebih mengutamakan gabungan yang mengutamakan agenda Melayu-Islam, lebih daripada gabungan yang menjanjikan perkhidmatan yang lebih baik sebagai kerajaan.
Angka ini lebih tinggi di Terengganu dan Kelantan, di mana 55% dan 73% responden masing-masing memilih gabungan yang mengutamakan perjuangan Melayu-Islam, berbanding hanya 45% dan 27% yang mahukan kerajaan yang mentadbir dengan baik.
Pada masa yang sama, kebanyakan pengundi yang ditinjau oleh ILHAM Centre di Selangor, Negeri Sembilan dan Pulau Pinang (85%) sedang mencari untuk memilih gabungan yang boleh mentadbir negeri masing-masing dengan baik.
Tinjauan yang dijalankan dari 29 Julai hingga 8 Ogos itu melibatkan 2,304 responden.
“Melihat kepada kajian, 75% pengundi Melayu di tiga negeri yang diperintah PN berkata mereka amat yakin gabungan (PN) dapat mempertahankan kedudukan Melayu dan Islam. Di negeri-negeri yang diperintah PH, antara 53% dan 62% pengundi Melayu merasakan perkara yang sama.
“Mengenai persoalan keutamaan pengundi Melayu – antara tadbir urus yang baik dan fokus kepada agenda Melayu-Islam – jawapan juga jelas terbahagi dalam kalangan responden negeri-negeri,” kata Hisommudin Bakar, ketua eksekutif Ilham Centre.
Namun begitu, Ibrahim dari Merdeka Centre berkata walaupun nampaknya hampir dua pertiga pengundi Melayu memilih PN berbanding BN atau PH, mengapa mereka berbuat demikian tidak boleh dikatakan sebab faktor kaum-agama sahaja.
“Salah satu sebab adalah ramai yang kecewa dengan cara kerajaan menangani isu kos sara hidup dalam beberapa tahun lalu hingga sekarang. Dari sudut lain, ramai pengundi juga terpengaruh dengan retorik polarisasi yang bermula pada 2018 menentang gabungan PH yang berbilang etnik,” katanya.
Perkembangan ekonomi sama pentingnya
Kegagalan kerajaan mengawal naratif tentang Islam dan tadbir urus telah menyebabkan institusi seperti taska, sekolah dan juga kolej dirampas oleh pelbagai jenis ekstremis agama, kata Nungsari.
Daripada menegakkan perlembagaan dan menyebarkan kekuatan daya saing negara, institusi-institusi ini, yang sering dibiayai secara persendirian, menyebarkan pandangan yang bersifat terkebelakang dan taksub terhadap Islam, tambahnya.
“Ia tidak berlaku semalaman. Ia mengambil masa beberapa dekad. Kita sendiri yang membenarkannya,” kata Nungsari.
Menurut Dr Wan Rohila Ganti Wan Abdul Ghapar, pensyarah kanan fakulti undang-undang dan hubungan antarabangsa di Universiti Sultan Zainal Abidin, kerajaan mesti memberitahu rakyat apa yang dilakukan untuk meningkatkan taraf hidup mereka, bagi menarik mereka kembali ke pusat (aliran sederhana).
“Lihat bagaimana PN menggunakan sepenuhnya iklan YouTube; semasa menonton drama Korea, terdapat iklan di PN dan kita ‘dipaksa’ untuk menonton promosi mereka,” kata Wan Rohila, sambil menambah bahawa kerajaan juga mesti memperhebatkan mesejnya melalui masjid dan platform dalam talian.
“Mengetahui bahawa orang Melayu dekat dengan masjid, menghadiri kelas agama dan menonton tazkirah secara langsung yang disampaikan oleh ustaz dan ustazah, hantar seberapa ramai pendakwah tempatan untuk mengajar Islam dan sentiasa mengaitkan bahawa Islam itu tidaklah sempit ataupun jumud.
“ Masjid, medium dalam talian (dikuasai pembangkang), kerana setakat ini kebanyakan pendakwah selebriti cenderung kepada PAS. (Kerajaan) Libatkan diri dengan belia dan jadi kreatif,” katanya.
Kerajaan perpaduan juga mesti menunjukkan komitmen untuk memerangi rasuah, tambah Wan Rohila.
“Jentera maklumat dan komunikasi kerajaan mesti lebih berkesan. Bagi saya sekarang, agensi penerangan tidak berkesan dalam memaklumkan kepada rakyat (mengenai dasar dan program kerajaan),” kata Hisommudin dari Pusat ILHAM. “Sebagai contoh, usaha kerajaan menurunkan harga barangan, memberi subsidi yang lebih tinggi kepada pesawah, tidak sampai kepada rakyat dengan berkesan. Sekarang setiap hari, unsur negatif dan berita palsu membanjiri peranti digital rakyat.”
Memberi maklumat dan komunikasi yang berkesan kepada rakyat akan membolehkan mereka menapis mesej dan membuat pilihan yang lebih baik dalam melaksanakan hak demokrasi mereka, daripada terpengaruh dengan berita palsu yang berpaksikan perjuangan kaum dan agama.
Isu dengan jentera komunikasi dan maklumat kerajaan juga turut disuarakan oleh Ibrahim dari Merdeka Centre. Beliau berkata kerajaan perpaduan juga mesti mengukuhkan rangkaian akar umbinya untuk menjelaskan dasar-dasarnya dengan lebih baik.
Nungsari berkata tindak balas kerajaan yang memperkenalkan banyak inisiatif dasar yang memfokuskan kepada golongan miskin dan terpinggir, memperkasakan wanita di tempat kerja, mempromosikan masyarakat sivil dan sektor sukarela sebagai tonggak masyarakat ketiga, selain awam dan swasta, adalah cemerlang.
“Terdapat juga pengiktirafan yang jelas dalam rangka kerja Madani bahawa keselamatan ekonomi kita bergantung kepada daya saing kita di peringkat serantau, yang membuka perspektif yang terlalu berorientasikan domestik. Ini, bagi saya, adalah jawapan yang betul,” katanya.
Tetapi akhirnya, komunikasi yang berkesan tentang dasar kerajaan, terutamanya dalam menangani pemesejan yang memecahbelahkan, amat diperlukan untuk menangani kemerosotan negara ke arah paling kanan (ekstrem).
“Sesetengah orang ini, terutamanya pemimpin mereka, wajar menyedari bahawa apa yang mereka usulkan – memalingkan negara ini dan meletakkannya di atas platform teokratik perkauman – akan mengasingkan kita lebih jauh, menolak kita di belakang berbanding jiran kita.
“Kita sudah ketinggalan di rantau ini,” kata Nungsari.
Malaysia mempunyai banyak perkara yang perlu dilakukan untuk menjadi salah satu kuasa besar di rantau ini, sementara pada masa yang sama perlu menangani isu-isunya sendiri seperti defisit fiskal yang sangat besar, hutang kerajaan yang melambung dan perbelanjaan operasi yang besar yang memakan hampir keseluruhan pendapatannya.
Tidak ada masa untuk disia-siakan dalam menangani masalah ini, terutamanya apabila negara telah dilanda kemelut beberapa tahun kebelakangan ini dengan pandemik Covid-19 dan kemelut politik.
Ahli politik Malaysia, sama ada kerajaan hari ini atau pembangkang yang menunggu untuk berkuasa, harus memahami bahawa tiada siapa yang mahu menjadi kapten kepada kapal yang karam. Kita perlu betulkan keutamaan kita.
Sumber olahan daripada Kamarul Azhar / The Edge Malaysia
