Pembuat filem, pengarah, pengeluar dan editor, Ruby Yang adalah seorang tokoh terkenal dalam dunia dokumentari. Beliau telah memenangi Anugerah Akademi untuk filem The Darah Daerah Yingzhou pada tahun 2007, dan dia terkenal dengan filem pemenang Anugerah My Life, My Life, dan dokumentarnya Citizen Hong Kong. Yang kini menjadi ahli Persatuan Pengarah Amerika dan Akademi Seni Lukis Motion Picture and Sciences. Beliau juga mengetuai Inisiatif Dokumentasi Hong Kong di Universiti Hong Kong. Yang telah membawa pengalamannya ke M untuk Malaysia – dokumentari yang mengikuti pilihan raya umum 2018 dan perubahan kerajaan yang aman – sebagai pengeluar kreatif filem itu. Kami mempunyai peluang untuk bercakap dengannya tentang pengalamannya dengan sekeping pembuatan sejarah ini.
Bagaimana anda terlibat dalam pembuatan M untuk Malaysia?
Sebenarnya rakan bersama memperkenalkan saya kepada Dian Lee (pengarah, pengeluar dan pengeluar eksekutif M for Malaysia), kerana dia sedang mencari seseorang untuk mentor dia untuk filem itu kerana ia kali pertama menjadi pengarah. Dia tidak pernah melakukan dokumentari panjang, jadi mereka mendekati saya dan meminta saya membantu projek itu. Mereka menghantar saya rakaman dan saya melihatnya. Ia adalah rekaman yang sangat menakjubkan dalam kempen itu dan saya melihat bahawa ia adalah kuasa rakyat dalam bagaimana kerajaan berubah. Tanpa setitis darah dan melalui kotak undi – itu sangat penting. Ia benar-benar mengenai demokrasi sehingga saya memutuskan untuk membantu mereka. Itu kembali pada bulan Oktober tahun lepas.
Apa yang anda fikir adalah mesej M untuk Malaysia untuk penonton?
Saya fikir ia adalah mengenai bentuk demokrasi yang benar. Saya percaya banyak pengundi muncul untuk mengundi, dan itu adalah keistimewaan demokrasi. Anda boleh mengundi dan melaksanakan hak untuk mengundi. Saya fikir yang paling penting. Saya fikir yang benar dari demokrasi adalah dengan mengundi dan juga melalui pemimpin yang baik, yang benar-benar tulen dan yang ingin membuat perubahan untuk lebih baik, untuk masyarakat dan negara.
Sudahkah anda sedar tentang iklim politik Malaysia sebelum projek ini?
Saya membaca tentang rasuah, cerita 1MDB (1Malaysia Development Bhd), kerana berita itu agak sedikit. Ia adalah berita yang agak negatif. Saya belajar banyak melalui Lee dan Ineza Roussille, (direktori dan pengeluar bersama M for Malaysia). Dan tentu saja editor, Sebastian Ng benar-benar masuk ke dalam politik Malaysia dan sebagai orang luar saya banyak bertanya. Selama dua bulan saya terpaksa belajar sejarah Malaysia baru-baru ini, selepas kemerdekaan. Jadi saya tidak begitu menyedari sejarah sehingga projek itu.
Bolehkah anda memberitahu saya sedikit tentang peranan anda sebagai pengeluar kreatif?
Saya fikir struktur filem adalah yang paling penting dan begitu juga tema. Lee dan Ineza terpaksa meyakinkan saya bahawa mereka mempunyai tema yang jelas dalam filem itu dan membuat bagaimana mereka akan memberitahu cerita dengan jelas. Filem ini sebenarnya mengenai perdamaian, kerana kebanyakan ahli politik telah dipenjarakan sebelum mereka keluar untuk membantu Tun Dr Mahathir Mohamad. Dan itu adalah salah satu perkara yang saya pasti jelas dalam filem itu kerana saya, sebagai seorang pelakon filem dan orang luar, perlu meyakinkan saya bahawa ia boleh dipercayai. Juga untuk penonton antarabangsa, sukar untuk mempercayai sehingga harus jelas. Sejarah rakyat yang ingin mempunyai kerajaan yang jelas dan bebas korupsi, ditunjukkan melalui perkara-perkara seperti Bersih, menunjukkan bahawa gerakan rakyat tidak dibina semalaman, itu melalui sejarah. Begitu juga sesuatu yang saya minta mereka meletakkan di dalam filem ini, untuk orang luar dan untuk penonton antarabangsa. Itulah struktur filem itu, kerana mereka mempunyai jalan cerita tetapi konteks bijak, bagi saya, itu penting.
Apa yang anda suka tentang M untuk Malaysia?
Saya suka detik-detik peribadi antara Dr Mahathir dan Tun Dr Siti Hasmah Mohd Ali yang sangat tulen. Saya fikir ia adalah baik untuk mereka mempunyai hubungan yang panjang dan sokongan untuk satu sama lain. Saya fikir Dr Mahathir, dan kejayaan beliau menjadi seorang ahli politik dan perdana menteri yang baik, kejayaan itu mungkin melalui sokongan Siti Hasmah. Itu saya sangat suka. Dan tentu saja, ia adalah kuasa rakyat yang saya suka.
Bagaimana perasaan anda mengenai dokumentari ini adalah berbeza daripada filem lain yang telah anda hasilkan atau diarahkan?
Setiap filem adalah berbeza, jadi saya tidak boleh menyedari bagaimana ia berbeza. Filem ini bagus kerana Ineza adalah cucu Dr Mahathir. Dan jadi pandangan peribadi beliau tentang datuknya sebagai seorang ahli politik dan sebagai datuk, dan saya fikir ia juga istimewa.
Apakah tindak balas seperti pada semua perayaan yang diambil juga?
Ia sangat positif. Tayangan perdana dunia di San Francisco CAAMFest37 dan terdapat banyak rakyat Malaysia yang keluar untuk menyokong filem itu. Bagi rakyat Malaysia di luar negara yang belum kembali, filem ini sangat istimewa kepada mereka kerana banyak daripada mereka tidak mengalami berada di negara ini untuk perubahan kerajaan dan apabila mereka melihat filem mereka sangat teruja dan banyak orang menangis semasa tayangan.
Adakah anda fikir dokumentari, seperti M for Malaysia, boleh memberi kesan kepada perubahan?
Pasti. Saya sentiasa percaya bahawa dokumentari yang baik dapat memberikan impak sosial yang baik. Saya rasa dokumentari seperti M for Malaysia pasti merakamkan masa dalam sejarah, yang penting bagi Malaysia. Tema ini sangat penting untuk dikaitkan dengan banyak negara lain, dan menunjukkan perubahan boleh dibuat melalui kotak undi dan pergerakan positif. Saya fikir masyarakat sekarang mempunyai imej yang positif kerana terdapat banyak pergolakan di rantau yang berbeza.
